Co to jest trzeci migdał?

Trzeci migdał (migdałek gardłowy, adenoid) znajduje się na tylnej ścianie gardła nad migdałkami podniebiennymi za podniebieniem miękkim. W przeciwieństwie do migdałków podniebiennych nie da się go wprost zobaczyć. Jest widoczny przy użyciu specjalnego lusterka laryngologicznego, mikroskopu lub fiberoskopu (endoskopu).

Migdałki są integralną częścią układu odpornościowego człowieka. Pełnią rolę obronną. Zbudowane są z tkanki limfatycznej, zawierającej komórki niszczące drobnoustroje oraz produkującej między innymi przeciwciała. U małych dzieci stanowią pierwszą barierę obronną organizmu. W migdałkach zachodzą procesy związane ze zwalczaniem infekcji. Wskutek tego migdałki powiększają się, ich tkanki przerastają. Około 8 roku życia migdałki zaczynają się obkurczać, a w okresie pokwitania następuje ich zanik. Po ustąpieniu infekcji wielkość migdałków zmniejsza się samoistnie. Jeśli jednak infekcje są częste, migdałki nie wracają do wyjściowych rozmiarów, a nawet powiększają się, stają się niewydolne.

Co powinno niepokoić?

Przerośnięty migdałek gardłowy występuje często u dzieci między 3 a 10 rokiem życia, czyli w okresie, w którym odporność dziecka jest poddana dużej próbie ze względu na kontakty rówieśnicze, chodzenie do przedszkola.

Najczęstszym objawem przerostu migdałków są nawracające infekcje górnych dróg oddechowych. Przerost migdałka może zaburzać drożność nosa i w konsekwencji prowadzić do permanentnego oddychania ustami.

Przerośnięty i obrzęknięty trzeci migdał może być powodem:

  • zablokowanego i niedrożnego nosa (dziecko ciągle oddycha ustami, a to w konsekwencji prowadzi do osłabienia mięśni żuchwy i mięśni języka, odpowiedzialnych za utrzymywanie go w jamie ustnej, czego następstwem jest zaburzenie mowy w postaci seplenienia);
  • wysiękowego zapalenia ucha, w konsekwencji niedosłuchu (powiększony migdał uciska na znajdującą się w pobliżu ujścia trąbkę słuchową. Zaburzenia te objawiają się nawracającymi wysiękowymi zapaleniami uszu, przewlekłym zaleganiem płynu w jamach bębenkowych oraz wynikającym z tego niedosłuchem przewodzeniowym. Następstwem niedosłuchu jest nieprawidłowa realizacja głosek o niskiej częstotliwości, na przykład t, d, n;
  • mowy nosowej, ponieważ nadmierne rozmiary migdałka powodują utrudniony przepływ powietrza przez jamę nosową, co może być przyczyną nosowania zamkniętego, czyli braku lub osłabienia rezonansu nosowego głosek nosowych;
  • mowy bezdźwięcznej, która jest także wynikiem niedosłuchu. Polega ona na tym, że dziecko nie wypowiada dźwięcznie głosek takich, jak: b, w, g, d, z, ż, dż, tylko zastępuje je ich bezdźwięcznymi odpowiednikami;
  • nieprawidłowego połykania z językiem płasko ułożonym na dnie jamy ustnej, zamiast opierającym się o wałek dziąsłowy tuż za górnymi zębami;
  • zmian w budowie twarzoczaszki (dziecko ma „gapowaty” wyraz twarzy, nie mogąc oddychać przez nos, otwiera buzię i oddycha przez otwarte usta, co nadaje mu specyficzny wyraz twarzy);
  • wad zgryzu (jeśli proces oddychania przez otwartą buzię trwa długo i usta są cały czas „uchylone” może dojść do wytworzenia nieprawidłowego zgryzu. Brak zwarcia zębów górnych i dolnych prowadzi do powstania zgryzu otwartego);
  • problemów ze spaniem (bezdech podczas snu, wybudzanie się ze snu, zmęczenie i niewyspanie);
  • chrapania;
  • bólu gardła w wyniku wysuszenia błony śluzowej gardła;
  • trudności z koncentracją uwagi.
Leczenie

Postępowanie w przypadku przerośniętego trzeciego migdała może być zachowawcze lub operacyjne. Postępowanie zachowawcze polega na podawaniu leków przeciwobrzękowych, przeciwzapalnych, a także udrażniających nos, eliminacji środowiskowych czynników sprzyjających powstawaniu infekcji (ograniczaniu kontaktu z substancjami uczulającymi). Jeśli leczenie farmakologiczne nie jest skuteczne lub przerost migdałka gardłowego utrudnia oddychanie, powoduje bezdechy, doprowadza do powikłań ze strony uszu, konieczny jest zabieg operacyjny, polegający na usunięciu trzeciego migdała.

Co dalej?

Po zabiegu operacyjnym i kontrolach stanu uszu dziecko powinno pozostawać pod opieką logopedy przez cały czas, ponieważ nie wszystkie dolegliwości i zaburzenia mowy ustępują wraz z usunięciem migdałka. Ciągłe oddychanie przez usta zarówno w dzień, jak i w nocy, nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, połykanie z językiem płasko ułożonym na dnie jamy ustnej powoduje u dzieci opadanie żuchwy i przyczynia się do występowania wad zgryzu. W związku z tym niezbędne jest podjęcie terapii logopedycznej, usprawniającej prawidłowy przebieg funkcji biologicznych oraz motorykę aparatu artykulacyjnego (w tym pionizację języka, która jest niezbędna do artykulacji głosek sz, ż, cz, dż, l, r).

Oprac. mgr Katarzyna Roszkowska-Świerczek