Jak stymulować mowę dziecka?

Rodzicu:

Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy – zabawy fonacyjne i artykulacyjne:

przykłady:

• kotek mruczy – mmmmm, ziewa (naśladowanie ziewania),
• wąż syczy – sssssss,
• pszczoła bzyczy – bzz bzz,
• straż pożarna jedzie – eee ooo eee ooo (z przesadną artykulacją samogłosek – wargi rozciągają się, a następnie ściągają),
• samolot leci – uuuuu (dzióbek z warg) i ląduje iiiiiiiiii (szeroki uśmiech),
• pociąg jedzie – fu fu fu (górne zęby dotykają dolnej wargi),
• konik – parskanie (wibrowanie wargami), kląskanie,
• buziaki – cmokanie, posyłanie buziaków.

Naśladujcie odgłosy otoczenia:

• szum wiatru (szszsz…), odgłos kapiącej wody (kap, kap), odkurzacza (żżż…), odgłosy wydawane przez zwierzęta (np. be, be; mu, mu; pi, pi; miau; kwa, kwa; kle, kle; hau, hau; cyt, cyt; bzzz; kic, kic itd), warkot silnika samochodu (wrrr…), alarm przejeżdżającej straży pożarnej, karetki, policji (i-o, i-o; e-o, e-o), odgłosy wydawane przez przedmioty np. instrumenty (bam, bam; bim, bom; tu, tu; tik, tak itd.), zasłyszaną melodię (można ją odtworzyć śpiewając la, la, la) itd.,
• podczas zabaw wykorzystuj wierszyki zawierające wyrażenia dźwiękonaśladowcze i zachęcaj dziecko do powtarzania wyrażeń:

przykład:

Co kotek miał?

Mały Jasio kotka przy kominku spotkał.
Ukłonił się kapeluszem – porozmawiać z kotkiem muszę.
– Miał kotek siostrę?
– Miau.
– Miał kotek pazurki ostre?
– Miau.
– Miał kotek mamę i tatę?
– Miau.
– Miał kotek na grzbiecie łatę?
– Miau
I tak sobie przez godzinkę,
rozmawiali przed kominkiem.

Maria Kownacka

• wykorzystuj każdą okazję, żeby prowokować dziecko do mówienia. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze są bardzo ważnym etapem w rozwoju mowy. W trakcie ich wypowiadania dziecko utrwala sobie głoski oraz uczy się łączyć sylaby, np. ba ba, pa pa, ta ta, ma ma.
• jeśli dziecko ma trudności z wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi – zacznij od tych, które zbudowane są z samogłosek (aaaa, iiiiii, uuuuu, ooooo). Można nimi nazwać emocje, odgłosy zwierzątek i otoczenia. Później przejdź do wyrażeń zawierających spółgłoski, które pojawiają się w mowie dziecka najwcześniej – p, b, m (pa, ba, ma). Z czasem można zacząć łączyć sylaby (pa pa, mama).

Kiedy dziecko nazywa jakiś przedmiot „po swojemu” lub komunikuje się niewerbalnie (przy pomocy gestu) – nazwij głośno przedmiot lub czynność, o który/którą dziecku chodzi.

Ucz dziecko koncentrowania wzroku na rozmówcy:

• patrz na dziecko kiedy do niego mówisz oraz kiedy oczekujesz od niego odpowiedzi. Dziecko będzie miało wówczas okazję do obserwowania ruchu i układu ust oraz do naśladowania cię.

Pokazuj dziecku różne przedmioty i nazywaj je:

• powinny to być przedmioty codziennego użytku, z którymi dziecko często ma kontakt, np. zabawki, jedzenie, ubrania,
• mów do dziecka językiem prostym, unikaj trudnych słów i sformułowań.

Oglądajcie wspólnie obrazki:

• opowiadaj dziecku co się na nich znajduje, wskazuj na różne przedmioty, opisuj je, nazywaj:

przykład:  „Zobacz to piesek. Piesek robi hau, hau, pies szczeka. Jak robi piesek?”

Prowokuj dziecko do mówienia poprzez zadawanie prostych pytań:

• Gdzie jest miś? Kto to jest? Co to jest? Jaki ma kolor? Jest smutny, czy wesoły? Mały czy duży?”
• Jeśli dziecko nie zna odpowiedzi, można mu podpowiedzieć i nazwać przedmiot lub czynność. Nigdy jednak nie należy od razu odpowiadać za dziecko. Trzeba dać mu szansę, aby się zastanowiło i spokojnie odpowiedziało.

Zachęcaj dziecko do udziału w codziennych czynnościach, opowiadaj o tym, co robicie:

przykład:

„Mama je jabłko. Jabłko jest czerwone i słodkie. Zobacz.”
„Teraz założymy sweter. Sweter jest zielony i miękki. Ma guziki.”
„To jest dom. Dom jest duży. Ma okna.”
„Umyj zęby. Gdzie masz zęby? Pokaż.”
„Biorę kubek, wlewam wodę. O uwaga! Woda jest gorąca.” (możemy zademonstrować to także gestem, poprzez dotknięcie palcem kubka, a następnie cofnięcie palca)
„W kubku jest sok. Spróbuj Kasiu! Sok jest smaczny. Pycha, mniam, mniam”.

Ważne żeby zdania nie były zbyt skomplikowane, a słownictwo bliskie dziecku.

Nie wyręczaj dziecka w mówieniu, nie przerywaj mu, unikaj kończenia wypowiedzi dziecka:

• jeśli dziecko ma trudność z wypowiedzeniem wyrazu, pozwól mu spokojnie dokończyć, po czym powiedz ten wyraz jeszcze raz – poprawnie.

Nazywaj emocje:

• podczas czytania, oglądania obrazków, czy sytuacji z życia codziennego warto nazywać emocje:

przykłady:

Mama jest wesoła. Śmieje się.
Dziewczynka jest smutna. Płacze.
Widzę, że jesteś smutny.

Sprawdzaj, czy dziecko rozumie Twoje polecenia:

• polecenia powinny być proste i dotyczyć czynności lub przedmiotów, które są dziecku bliskie:

przykłady:

Daj misia. (Kiedy o to prosimy nie wskazujemy palcem na misia!)
Pokaż oko.
Przynieś buty.
Połóż piłkę na krześle.

Wzmacniaj osiągnięcia dziecka poprzez pochwałę oraz powtórzenie wypowiedzianego przez nie słowa.

Czytaj dziecku:

• warto poświęcić choćby 15-30 min dziennie na przeczytanie dziecku bajeczki. To nie tylko rozwija wyobraźnię, lecz także poszerza zasób słownictwa, uczy koncentracji uwagi i daje dziecku poczucie bliskości.

Dbaj o poprawność swoich wypowiedzi. Pamiętaj, że dziecko naśladuje właśnie Ciebie!

• Nie posługuj się językiem dziecka! Nie spieszczaj nadmiernie form! Nie nazywaj przedmiotów, czynności lub osób w taki sam sposób jak dziecko!

Wykonujcie zabawy rytmiczno-ruchowe:

przykłady:

• rodzic wystukuje rytm (np. na tamburynie, bębenku, klaszcząc w dłonie). Dziecko porusza się zgodnie z rytmem. Głośne i wolne stukanie (idzie niedźwiedź) – dziecko idzie powoli, mocno stawiając nóżki na podłodze; cichsze, ale szybkie stukanie – dziecko porusza się lekko i szybko (idzie mały miś),
• śpiewanie piosenki i jednoczesne pokazywanie:

przykład:

Głowa – ramiona – kolana – pięty,
kolana – pięty –  kolana – pięty.
Głowa –  ramiona – kolana – pięty,
czy – uszy – usta – nos.

Ucz dziecko piosenek, wierszyków i wyliczanek.

• piosenki, wierszyki i wyliczanki rymują się, a dzięki swej melodyjności są łatwe do przyswojenia. Zacznij od krótkich, nawet dwuwersowych form, by z czasem przechodzić do dłuższych.

Zachęcaj do rysowania:

• komentuj co robi, opowiadaj o tym co widzisz na obrazku, zadawaj pytania,
• można także łączyć rymowanki z rysowaniem:

przykład:

To prostokąt i dwa koła,
z przodu kwadrat, z tyłu rura.
warczy, prycha i już wiecie,
że to auto ma być przecież!

W czasie zabawy wcielajcie się w różne role:

• zabawy tematyczne (np. w kucharza, czy sklep) nie tylko rozwijają wyobraźnię, lecz także uczą naprzemienności ról, zasad zachowania w określonych sytuacjach komunikacyjnych oraz poszerzają zasób słownictwa dziecka.

Nie śmiej się z wypowiedzi dziecka, nie krytykuj, nie ośmieszaj, naśladując jego sposób mówienia (to może wywołać zniechęcenie do mówienia).

Nie poprawiaj uporczywie każdego słowa i każdej niegramatycznej wypowiedzi dziecka.

Nie wymagaj od dziecka, aby wymawiało głoski, na które rozwojowo nie jest jeszcze gotowe.

Rozwijaj aktywność fizyczną dziecka, która wpływa na funkcjonowanie mózgu, zdolności poznawcze i intelektualne, a więc także na kształtowanie się umiejętności związanych z mową. Zachęcaj dziecko do:

• zabaw ruchowych angażujących całe ciało (jazda na rowerze, pływanie, wspinanie się itd.),
• zabaw rozwijających sprawność dłoni i palców (lepienie, klejenie, nawlekanie, budowanie z klocków, wycinanie itd.).

Dbaj o to, aby dziecko miało kontakt z innymi dziećmi i dorosłymi – to wzmocni w nim potrzebę komunikowania się.

Na podstawie: ulogopedy.pl

Oprac. mgr Katarzyna Roszkowska-Świerczek