O autyzmie…

Autyzm jest zaburzeniem rozwoju, co oznacza, że cały rozwój osoby w spektrum autyzmu różni się od standardowego. Przyczyny autyzmu nie są dokładnie poznane, ale prawdopodobnie występowanie autyzmu ma wiele wspólnego z genetyką oraz czynnikami środowiskowymi, np. wiekiem rodziców, czy przedwczesnymi narodzinami.

Objawy autyzmu uwidaczniają się w 3 obszarach: relacji z ludźmi, mowy i komunikacji oraz stereotypowych zachowań, zainteresowań i wzorców aktywności. Pojawiają się zazwyczaj przed 3 rokiem życia, ale diagnoza może być postawiona zarówno u dzieci, młodzieży, jak i dorosłych.

Wczesne objawy autyzmu widoczne są zazwyczaj przed 3 rokiem życia. Należą do nich:

  • niereagowanie dziecka na swoje imię w 12 miesiącu życia,
  • niezwracanie uwagi na przedmioty, na które patrzy rodzic lub które wskazuje rodzic,
  • brak gestów, np. gest „papa” na pożegnanie w wieku 12 miesięcy,
  • nieharmonijny rozwój mowy (brak gaworzenia w wieku 12 miesięcy),
  • brak wskazywania palcem do 14 miesiąca życia,
  • małe zainteresowanie ludźmi,
  • brak lub utrudnione nawiązywanie kontaktu wzrokowego,
  • nieodwzajemnianie uśmiechów i ekspresji twarzy rodzica,
  • niepodejmowanie przez dziecko prób zainteresowania rodzica tym, co je ciekawi,
  • brak u dziecka zabawy “na niby” (np. udawanie, że karmi lalkę) w 18 miesiącu życia.

Rodzicu, jeśli u swojego dziecka, które jest w wieku od 18 do 36 miesięcy dostrzegasz wymienione wyżej zachowania, możesz wypełnić test przesiewowy na stronie badabada.pl. Wczesna diagnoza autyzmu jest bardzo ważna, warto nie odkładać wizyty u specjalisty.

Objawy z obszaru interakcji społecznych

Objawy związane z wchodzeniem w relację z ludźmi są najbardziej charakterystyczne dla spektrum autyzmu. Autyzm to nie to samo, co nieśmiałość lub introwertyzm. Osoby w spektrum autyzmu nie rozumieją intuicyjnie reguł kontaktów z ludźmi, np. kto i kiedy powinien mówić podczas rozmowy, jak zaprosić rówieśnika do zabawy.

Dziecko:

  • wydaje się być niezainteresowane ludźmi lub nieświadome ich obecności,
  • nie potrafi inicjować kontaktu, bawić się wspólnie, zdobywać przyjaciół,
  • nie lubi być dotykane, trzymane na rękach lub przytulane,
  • w zabawie nie wchodzi w role,
  • nie angażuje się w zabawy w grupie,
  • nie naśladuje aktywności innych,
  • nie używa zabawek w kreatywny sposób,
  • nie bawi się na niby, w udawanie,
  • ma trudności w rozumieniu uczuć lub mówieniu o uczuciach,
  • wydaje się nie słyszeć, kiedy inni zwracają się do niego,
  • nie dzieli się osiągnięciami lub zainteresowaniami, np. zabawkami, rysunkami.

Objawy z obszaru komunikacji:

Część osób w spektrum autyzmu (ok. 30%) nie mówi lub używa małej ilości słów, inne osoby uczą się mowy z opóźnieniem, a jeszcze inne bardzo szybko uczą się mówić i chętnie posługują się skomplikowanym słownictwem. Mowa może być odbierana jako nietypowa. Osoby w spektrum autyzmu często mają trudność w komunikacji niewerbalnej, tzn. rozumieniu i stosowaniu gestów, wyrazów twarzy lub nawiązywaniu kontaktu wzrokowego.

Komunikacja niewerbalna:

  • dziecko unika kontaktu wzrokowego,
  • jego mimika twarzy jest niedostosowana do wypowiedzi,
  • ma trudności z odczytywaniem mimiki twarzy, tonu głosu, gestów rozmówcy,
  • wykonuje tylko nieliczne gesty w celach komunikacyjnych, tj. wskazywanie szafki w celu otrzymania ulubionej zabawki.

Komunikacja werbalna (mowa):

  • dziecko mówi nietypowym tonem głosu lub z nietypowym rytmem mowy, np. wymawianie każdego zdania jak pytania,
  • powtarza słowa lub zdania, to tzw. echolalie (np. w odpowiedzi na pytanie, powtarza je, zamiast udzielić odpowiedzi),
  • mówi o sobie w 3 osobie, np. Janek chce jabłko – zamiast: ja chcę jabłko,
  • nie uwzględnia w mowie odmiany wyrazów, wypowiada wyrazy w niepoprawnej formie gramatycznej,
  • wypowiedzi sprawiają wrażenie nieadekwatnych do sytuacji,
  • dziecko ma trudność w komunikowaniu potrzeb lub pragnień,
  • bierze wypowiedzi zbyt dosłownie – nie rozumie poczucia humoru, ironii, metafor.

Objawy z obszaru powtarzalnych stereotypowych zachowań, zainteresowań, wzorców aktywności

Wiele osób z autyzmem lubi stałość otoczenia oraz przywiązuje się do rutyny. Część osób ma intensywne pasje. Dziecko:

  • silnie przywiązuje się do rutyny, np. nalega na codzienne chodzenie dokładnie tą samą drogą do szkoły,
  • ma trudności z adaptacją do zmian w planie lub w środowisku, np. płacze, kiedy przestawimy meble lub kiedy ma pójść do szkoły o innej godzinie niż zwykle,
  • przywiązuje się silnie do niektórych zabawek lub obiektów, np. kluczy, włączników światła, nitek,
  • spędza dużo czasu na zgłębianiu wąskiej dziedziny wiedzy, np. rozkładów jazdy tramwaju, dinozaurów, liczb, czy odkurzaczy określonej marki,
  • spędza dużo czasu na układaniu zabawek w specyficzny sposób, obserwowaniu poruszających się przedmiotów, np. wentylatora, pralki lub koncentruje się na specyficznej części przedmiotu, np. kółkach aut,
  • wielokrotnie powtarza ruchy takie, jak trzepotanie rękami na wysokości oczu, kręcenie się wokół własnej osi – tzw. stereotypie ruchowe lub autostymulacje

Wiele osób z autyzmem ma zaburzenia przetwarzania sensorycznego. Mogą to być nadmierne lub bardzo słabe reakcje na doświadczenia zmysłowe: zapachy, faktury przedmiotów, smaki, dźwięki, np. dziecko reaguje na ciche dźwięki tak jakby były zbyt głośne, dziecko zdaje się nie czuć, kiedy upadnie i rozbije kolano, dziecko płacze, kiedy dotyka piasku.

Wiele osób z autyzmem ma nietolerancje pokarmowe i dolegliwości trawienne. Częste są nietypowe preferencje pokarmowe, np. dzieci mogą jeść tylko jeden rodzaj pokarmu, odmawiać jedzenia pokarmu określonego koloru lub jeść niejadalne rzeczy (kredki, papier). Częste są także trudności ze snem, np. trudności z zasypianiem, bezsenność.

Bycie w spektrum autyzmu często łączy się z posiadaniem wielu pozytywnych cech, do których nalezą np. umiejętność dostrzegania szczegółów, dobra koncentracja uwagi, wytrwałość, kreatywność, oryginalność, dobra pamięć, myślenie analityczne, pasja do zgłębiania tematu zainteresowań, szczerość i lojalność.

Autyzm diagnozowany jest ok. 4 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. Ostatnio coraz więcej mówi się o tym, że objawy spektrum autyzmu mogą wyglądać nieco inaczej u dziewczynek i chłopców. W związku z tym, że kryteria diagnozowania przystosowane są głównie do chłopców w spektrum autyzmu, diagnoza autyzmu w przypadku dziewczynek może nastręczać więcej trudności.

Rodzicu, jeśli rozwój Twojego dziecka jest opóźniony lub jeśli dostrzegasz zachowania, które są typowe dla spektrum autyzmu, nie czekaj i umów się na wizytę ze specjalistą, który zajmuje się spektrum autyzmu (psychiatra, psycholog).

Źródło: https://polskiautyzm.pl/

Oprac. mgr Katarzyna Roszkowska-Świerczek